Nieuws
« Terug naar overzichtDe toekomst zien na het conflict. Artikel in Tijdschrift Conflicthantering
Verkokerd denken in conflict
In een conflict is het denken in grote mate verkokerd. Zo zit iedere cliënt in zijn eigen ‘tunnel’ en ligt de focus voornamelijk op het verleden. Een manier om dit te doorbreken is cliënten uit te nodigen over de toekomst na te denken. Doel is om een omslag of verruiming in denken te bevorderen. Dit laten wij vaak voorafgaan door een ‘stel dat-vraag’. Dit kunnen eenvoudige vragen zijn als: Hoe ziet u een eventuele samenwerking in de toekomst? Stel, de mediation is geslaagd en u bent een jaar verder, hoe gaat u dan met elkaar om? Hoe zien jullie een en ander in de toekomst?
Hier kan vervolgens op worden voortgebouwd door cliënten te vragen zichzelf te projecteren in de toekomst, en hen uit te nodigen vanuit hun toekomstige zelf naar zichzelf en de huidige situatie te kijken: Stel, u bent vijf jaar verder, hoe kijkt u hierop terug? Is er iets dat u liever anders had gedaan?
Mediators die thuis zijn in de oplossingsgerichte ofwel solution focused-methodiek, zijn gewend te werken met dit soort toekomstgerichte vragen. Timing is daarbij van belang. Doorgaans zijn alleen cliënten die gemotiveerd zijn om hun eigen gedrag te veranderen − ‘klanten’ in het oplossingsgerichte jargon − bereid om vanuit het toekomstperspectief naar zichzelf en hun huidige situatie te kijken. Doe dit sowieso niet te vroeg in het proces, cliënten moeten eraan toe zijn om naar de toekomst te kijken (is onze ervaring).
Het nut van uitzoomen
Even een stap terug. Wat maakt dit reflecteren over de toekomst nuttig? En wat doet het met je als je jezelf naar de toekomst projecteert en vanuit je toekomstige ik naar de huidige situatie kijkt? Wij doken in het onderwerp.
Kennelijk denken mensen op een meer abstracte manier na over de lange dan over de korte termijn. Denk je na over de toekomst dan zie je the big picture; je waarden, doelen, idealen en het grotere plaatje. Je zoomt als het ware uit. Denk je na over de korte termijn dan is de kans groot dat je blik wordt vertroebeld door details en je meer gericht bent op kortetermijn bevrediging en direct ongemak te vermijden.
Voor mensen in conflict geldt dit dubbel, aangezien hun gedrag in belangrijke mate wordt gestuurd door automatische impulsen en primitieve overlevingsinstincten. Door de hevig gevoelde emoties is het blikveld ernstig versmald.
Uitzoomen naar de toekomst kan cliënten helpen om ruimer te denken, een ander denkraam te kiezen en uiteindelijk ‘betere’ beslissingen te nemen. Betere wil zeggen meer in lijn met de eigen waarden, idealen en morele principes en meer gericht op de langetermijnbelangen (de latere ‘ik’). Daarbij helpt het om cliënten aan te moedigen zo concreet en gedetailleerd mogelijk over de toekomst na te denken. Als de toekomst vaag en abstract blijft, is het moeilijker die te betrekken in je beslissing over het hier en nu.
Future self-continuity
Door jezelf te projecteren in de toekomst, haal je je latere ik − de ik die de gevolgen zal ervaren van de beslissingen die de ik in het heden neemt − psychologisch dichterbij. Hoe meer je je verbonden voelt met je toekomstige zelf, hoe beter dit werkt. Dit fenomeen heet future self-continuity. Mensen die zich meer verbonden voelen met hun toekomstige ik blijken gemiddeld genomen beter in staat hun impulsen te bedwingen en beslissingen te nemen die overeenstemmen met de waarden die zij belangrijk vinden, en die tegemoetkomen aan hun langetermijndoelen en -belangen.
Interessant is dat mensen gestimuleerd kunnen worden om zich meer te verbinden met hun toekomstige ik. Proefpersonen in een onderzoek kregen met software gemanipuleerde foto’s van zichzelf te zien en maakten op die manier kennis met hun tien jaar oudere zelf. Deze confrontatie met zichzelf, maar dan tien jaar later, beïnvloedde de beslissingen die zij vervolgens namen.
Zij namen keuzes die meer gericht waren op hun langetermijnbelangen. In plaats van de automatische trits gebeurtenis => directe reactie => impact was men kennelijk beter in staat de directe reactie en impuls uit te stellen omdat men eerst nadacht over de impact voordat men reageerde. De volgorde wordt dan: gebeurtenis => (nadenken over) impact => reactie. Futuriseren stimuleert deze meer effectieve manier van denken (en doen).
Iets dichter bij huis vinden we ‘de brief vanuit de toekomst’ of ‘een jaar later’ wanneer we een greep doen uit de oplossingsgerichte gereedschapskist. De eerste interventie houdt in dat cliënten wordt gevraagd om vanuit hun toekomstige zelf een brief te schrijven aan hun huidige zelf. Een bekende oefening uit de coachpraktijk die ook in mediation kan worden ingezet.
Bij de interventie ‘een jaar later’ wordt cliënten gevraagd om zich voor te stellen dat het een jaar later is om vervolgens zo concreet en gedetailleerd mogelijk te beschrijven hoe hun dag eruitziet. Deze methode is in de praktijk nuttig gebleken als cliënten het moeilijk vinden een keuze te maken. Wij vragen cliënten om zich voor te stellen dat de mediation voorbij is en voor de gegeven opties (bijvoorbeeld stoppen of doorgaan) zo concreet mogelijk te beschrijven hoe hun dag eruitziet. Dit kan cliënten helpen de consequenties van de verschillende keuzes heel concreet voor zichzelf in beeld brengen. (Voor een gedetail- leerde beschrijving van deze en andere toekomstgerichte interventies verwijzen wij naar de werken van Fredrike Bannink over oplossingsgerichte mediation.)
Futuriseren plus in de praktijk
Futuriseren kan ook in een nog meer diepgaande vorm ingezet worden, waarbij het wordt toegepast in een vorm van een geleide visualisatie. Dit kun je in uitzonderlijke gevallen inzetten, wanneer andere vaardigheden niet diepgaand genoeg hebben gewerkt.
Tot slot
Wij realiseren ons dat de beschreven technieken niet iedereen zullen aanspreken. En dat voor sommigen futuriseren plus in de vorm van een geleide visualisatie wel heel erg buiten de kaders (en comfortzone) is.
Doe vooral wat bij je past, vinden wij.
En ook, blijf nieuwsgierig en durf jezelf uit te dagen om nieuwe dingen te doen. Misschien dat dit artikel hiertoe uitnodigt.
Dit is een verkorte vorm van het artikel ‘De conflictloze toekomst zien met futuriseren‘, gepubliceerd in het Tijdschrift Conflicthantering 2019, Aflevering 6. Auteurs: Linda Couwenberg en Linda Reijerkerk.
Literatuur
Fredrike Bannink, Oplossingsgerichte mediation, Amsterdam: Pearson Eduction Benelux 2006. Stephen Covey, De zeven eigenschappen van effectief leiderschap, Amsterdam: Business Contact 2019: p. 79: Eigenschap 2: Begin met het einde in voor ogen. Roos Vonk, Je bent wat je doet, Amsterdam: Maven publishing 2019, p. 51: Eerst denken, dan doen? Hal Hershfield, ‘You make better decisions if you “see” your senior self’, Harvard Business Review 2013, June.
Hyunji Kim, Simone Schnall & Mathew P. White, ‘Similar psychological distance reduces temporal discounting’, Personality and Social Psychology Bulletin, 2013, nr. 8, p. 1005-1016.
Brian Knutson, 2017: What scientific term or concept ought to be more widely known? Future Self- Continuity, www.edge.org/response-detail/27208.
A.M. Rutchick, M.L. Slepian, M.O. Reyes, L.N. Pleskus & H.E. Hershfield, ‘Future self-continuity is associated with improved health and increases exercise behaviour’, Journal of Experimental Psychology: Applied 2018, nr. 1, p. 72-80.
